WATERBOUW; KUNST OF KUNDE?
Ooit bouwden we hutten eenvoudig van vorm, rechthoekig. De meeste ruimte voor het minste geld. Na verloop van tijd waren de welvarendste leden van de gemeenschap niet meer tevreden met deze eenvoudige behuizing, zij wilden zich onderscheiden door hun huizen fraaie vormen te geven en te versieren. Groninger boeren, Amsterdamse kooplieden, Franse koningen, maar ook stammen als de Dajaks toonden dit verlangen. De bouwkunde ontwikkelde zich tot bouwkunst, telkens als de welvaart dat toestond.
Ook de stedenbouw vertoont dit patroon. Niet alleen efficiënte straten, maar ook mooie boulevards en chique pleinen sieren de rijke stad. De plattegrond van Amsterdam heeft met haar half-cirkelvormige grachtenstelsel meer weg van een kunstwerk dan een van een eenvoudig en goedkoop woongebied dat de loop van het water volgt. Niet het water, maar de schoonheid als leidend principe!
De laatste tien jaar is ook in de waterbouw een dergelijke ontwikkeling voorzichtig op gang gekomen. Eerst waren het alleen maar fantastische plannen, die met fraaie “artist impressions” werden gelanceerd. Een rij eilanden voor de kust, het Tulpeiland, het Eiland voor één Seizoen, prachtige beelden zonder enig nut. Ze zijn dan ook niet gebouwd.
En toen werd toch plotseling de Zandmotor aangelegd. Een prachtig kunstwerk, dat mede door de natuur wordt gevormd. Hoewel over het nut valt te twisten, geeft het een schitterend beeld op luchtfoto’s.
De ontwerpwedstrijd rond de versterking van de Afsluitdijk leek de volgende stap in te luiden. Vijf prachtige ontwerpen zagen het licht, waarvan er slechts één bij de utilitaire rechte lijn bleef. Eilanden voor of achter de dijk leken de oplossing te gaan worden. Uiteindelijk ging de voorkeur van de jury toch uit naar een eenvoudige utilitaire versterking volgens de oude waterbouwkundige traditie.
En een mooie groene rechte dijk kan ook een fraai landschappelijk beeld opleveren. Adriaan Geuze heeft dat al eens met verve toegelicht op de Waterbouwdag 2007 en nu is er een prachtig boek “Dijken in Nederland” dat die schoonheid in beeld brengt.
Recent heeft de minister echter besloten dat de Afsluitdijk een wereldvermaard icoon moet worden. Technisch blijft het een simpele rechte overslagbestendige dijk, maar de kunstenaar Daan Roosegaarde krijgt de kans er een kunstzinnig icoon van te maken. Ook komt er een visrivier in, die artistiek een geweldige indruk maakt. Een getijcentrale wordt ook genoemd, naast een pompgemaal.
Kortom een eerste stap van Waterbouwkunde naar Waterbouwkunst.
Han Vrijling